Inflacja to jedno z najważniejszych i najbardziej popularnych w przestrzeni medialnej oraz internetowej pojęć w ekonomii. Jest to pojęcie które wpływa na życie codzienne każdego z nas. Ceny w sklepach rosną, rachunki stają się wyższe, a wartość oszczędności pod względem możliwości nabywczych maleje. To dobrze czy źle? Kto to monitoruje? Jak wylicza?

Rozumienie, czym jest inflacja, jakie są jej rodzaje oraz jakie mechanizmy ją kontrolują, pozwala lepiej dostosować się do zmian gospodarczych i podejmować świadome decyzje finansowe. O tym jest ten artykuł

Co to jest inflacja i jak się ją liczy w Polsce?

Inflacja oznacza wzrost cen towarów i usług w gospodarce, co w efekcie prowadzi do spadku siły nabywczej pieniądza. Innymi słowy, za tę samą kwotę możemy kupić mniej niż wcześniej.

Aby określić, jak bardzo ceny rosną, w Polsce stosuje się wskaźnik inflacji, który oblicza Główny Urząd Statystyczny (GUS). Najczęściej używanym miernikiem jest wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI - Consumer Price Index). GUS co miesiąc analizuje zmiany cen w koszyku dóbr, który obejmuje artykuły spożywcze, paliwo, usługi, mieszkalnictwo i inne codzienne wydatki.

Przykładem działania inflacji może być sytuacja, w której rok temu chleb kosztował 3 złote, a teraz kosztuje 3,50 zł. Wzrost ceny o 50 groszy oznacza, że pieniądze tracą swoją wartość, bo wydając tyle samo - otrzymujemy mniej.

Czy inflacja wyrażona w % faktycznie odzwierciedla wzrost cen?

W większości przypadków nie. To tylko uśredniony wskaźnik liczony dla wybranych grup produktów. Pewien produkt może wzrosnąć o 50%, drugi stanieć o 10% - ale średnia i tak pokaże inflację na poziomie 20%. Na ten wskaźnik można wpływać poprzez obniżanie-wzrost cen w firmach kontrolowanych przez Państwo. Można zmienić metodologię liczenia i  wykluczyć lub dodać do niej określone kategorie produktów.

Porównywanie ze sobą inflacji ma więc sens wyłącznie w sytuacji gdy jest liczona tak samo. W ostatnich latach w Polsce zmieniono metodologię liczenia inflacji, dostosowując ją do międzynarodowych standardów. Wprowadzono bardziej szczegółowe kategorie produktów oraz zaktualizowano wagę poszczególnych wydatków w koszyku inflacyjnym. Dzięki temu dane o inflacji są dokładniejsze, ale mogą różnić się od odczuwanej przez konsumentów rzeczywistości.

Tego typu zmiany powodują, że porównywanie obecnej inflacji z tą przed zmianami - ma niewielki sens, bo była liczona inaczej. Nazwa jest ta sama, ale równanie inne  

Jak rząd polski kontroluje inflację i jaki ma na nią wpływ?

Inflacja nie jest zjawiskiem przypadkowym - wpływa na nią wiele czynników, w tym polityka gospodarcza państwa. W Polsce główną instytucją odpowiedzialną za kontrolę inflacji jest Narodowy Bank Polski (NBP) oraz Rada Polityki Pieniężnej (RPP). Działania podejmowane w celu stabilizacji cen obejmują m.in. regulowanie stóp procentowych.

Jeśli inflacja jest zbyt wysoka, NBP może podnieść stopy procentowe, co sprawia, że kredyty stają się droższe, a ludzie i firmy mniej chętnie pożyczają pieniądze. W rezultacie zmniejsza się ilość pieniędzy w obiegu, co pomaga zahamować wzrost cen. Z drugiej strony, gdy inflacja jest zbyt niska, bank centralny może obniżyć stopy procentowe, aby pobudzić konsumpcję i inwestycje.

Rząd może również wpływać na inflację poprzez politykę podatkową i wydatki publiczne. Jeśli zwiększa wydatki na programy społeczne lub obniża podatki, więcej pieniędzy trafia do gospodarki, co może przyspieszyć inflację.

Czyli zasadniczym mechanizmem kontrolującym inflację jest podaż pieniądza. O tym skąd się biorą pieniądze i jak NBP reguluje ich podaż przeczytacie tutaj: 

Jakie są rodzaje inflacji i czym się różnią?

Inflacja może mieć różne przyczyny i skutki, dlatego ekonomiści wyróżniają jej kilka rodzajów:

• Inflacja popytowa pojawia się, gdy ludzie mają więcej pieniędzy i chcą kupować więcej produktów, ale ich ilość jest ograniczona. Przedsiębiorstwa podnoszą ceny, ponieważ popyt przewyższa podaż. Przykładem jest okres świąteczny, kiedy ceny popularnych prezentów rosną, bo więcej osób chce je kupić.

• Inflacja kosztowa jest wynikiem wzrostu kosztów produkcji, np. drożeją surowce, energia lub wynagrodzenia pracowników. Firmy podnoszą ceny, aby pokryć rosnące wydatki. Przykładem może być sytuacja, gdy wzrost cen paliwa powoduje podwyżki w kosztach transportu, co przekłada się na wyższe ceny w sklepach.

• Inflacja monetarna występuje, gdy w obiegu jest za dużo pieniędzy. Jeśli rząd lub bank centralny drukuje więcej pieniędzy, niż gospodarka jest w stanie obsłużyć, ich wartość spada, a ceny rosną. Historia zna przypadki, kiedy nadmierne drukowanie pieniędzy prowadziło do hiperinflacji, np. w Zimbabwe w latach 2000.

• Inflacja importowana to efekt wzrostu cen produktów, które kraj importuje z zagranicy. Gdy ceny surowców i towarów na świecie rosną, koszty ich zakupu zwiększają się również w Polsce. Przykładem jest sytuacja, gdy osłabienie złotego wobec dolara powoduje wzrost cen paliw.

• Inflacja pełzająca, krocząca i galopująca różnią się tempem wzrostu cen. Pełzająca inflacja to stopniowy wzrost cen o kilka procent rocznie. Krocząca inflacja oznacza wyraźniejszy wzrost (np. 5-10% rocznie), który może już negatywnie wpływać na budżety domowe. Inflacja galopująca to gwałtowny wzrost cen (powyżej 20% rocznie), który destabilizuje gospodarkę i utrudnia planowanie finansowe.

• Hiperinflacja to skrajny przypadek inflacji, gdy ceny rosną w zawrotnym tempie, a pieniądz traci wartość niemal z dnia na dzień. W historii zdarzały się sytuacje, gdy ludzie nosili gotówkę w workach, bo pojedyncze banknoty były niemal bezwartościowe.

Czy inflacja to faktycznie negatywne zjawisko?

Inflacja kojarzy się głównie z negatywnymi skutkami i tak też jest przedstawiana. Umiarkowany wzrost cen może być jednak bardzo korzystny dla gospodarki. Jeśli inflacja utrzymuje się na niskim poziomie (np. 2-3% rocznie), pobudza wzrost gospodarczy i zachęca ludzi oraz firmy do inwestowania. Brak inflacji lub deflacja (spadek cen) mogą być równie szkodliwe, ponieważ powodują stagnację gospodarczą, a nawet regress.

Problem pojawia się dopiero, gdy inflacja staje się zbyt wysoka, ponieważ:

• zmniejsza siłę nabywczą pieniądza,

• utrudnia planowanie budżetu domowego,

• podnosi koszty życia i prowadzenia biznesu,

• zwiększa niepewność gospodarczą.

Wysoka inflacja może też prowadzić do żądań podwyżek wynagrodzeń, co w skrajnych przypadkach napędza dalszy wzrost cen, tworząc tzw. spiralę inflacyjną z której ciężko wyjść. Wyjście z takiej spirali wymaga skoordynowanych działań rządu i banku centralnego, które prowadzą do ograniczenia podaży pieniądza - a więc są politycznie ryzykowne.

Jak zabezpieczyć oszczędności przed inflacją?

Tak naprawdę możliwości jest wiele. Oszustw dot. inwestowania też w Internecie nie brakuje. Z takich względnie "pewniejszych" metod, sugerowałbym: 

• Złoto i metale szlachetne - mają wartość nawet w czasach kryzysu.
• Nieruchomości - ich wartość zwykle rośnie wraz z inflacją, a wynajem generuje pasywny dochód.
• Akcje spółek dywidendowych - firmy o stabilnych zyskach często podnoszą dywidendy, kompensując spadek wartości pieniądza.
• Fundusze ETF i indeksowe - np. S&P 500 historycznie rośnie szybciej niż inflacja.
• Obligacje indeksowane inflacją (np. polskie obligacje skarbowe EDO, COI) - ich oprocentowanie rośnie wraz z inflacją.
   

Obligacje to bardzo ciekawa opcja, którą szczegółowo opisałem już na forum tutaj: 

Podsumowanie

Inflacja to zjawisko, które dotyczy każdego z nas. Choć umiarkowany jej poziom może być korzystny dla gospodarki, nadmierny wzrost cen powoduje problemy ekonomiczne. W Polsce inflacja jest kontrolowana przez Narodowy Bank Polski oraz rząd, które stosują różne narzędzia w celu jej stabilizacji. Kluczowe jest, by rozumieć mechanizmy inflacji i dostosowywać do niej swoje decyzje finansowe, aby lepiej zarządzać budżetem domowym i oszczędnościami.