Internet jest głównym źródłem naszej rozrywki. Każdego dnia ludzie na całym świecie przeglądają miliony zdjęć, oglądają filmiki lub słuchają muzyki na Youtube. Jeśli się nam coś podoba, lajkujemy to i udostępniamy dalej. I dopóki robimy to dla własnej przyjemności, jest wszystko w porządku. Sytuacja zaczyna się komplikować, kiedy chcemy dane medium wykorzystać na swoim blogu. Kwestia prawa autorskiego jest dosyć skomplikowana. Gdzie leży granica?

Czym jest prawo autorskie?

Zanim przejdziemy do analizy poszczególnych przypadków wytłumaczymy, czym jest prawo autorskie. Ogółem jest to zespół praw, który określa prawa, jakie przysługują twórcy danego wytworu artystycznego. Może nim być utwór muzyczny, film, dzieło plastyczne, fotograficzne, architektoniczne, wszelkie widowiska wizualne i wiele wiele więcej. Czyli w skrócie wszystko to, co zaliczamy do kanonu sztuki i powstało w skutek procesu twórczego. Wyróżnia się prawa autorskie osobiste i majątkowe.

Prawo autorskie osobiste oznacza, że dany wytwór procesu twórczego, np. utworu muzycznego, jest bezpośrednio związany z nazwiskiem jego twórcy. Prawo to jest niezbywalne i nie wygasa. Nie ma też możliwości zrzeczenia się praw do danego utworu, ani przeniesienia go na inną osobę. Prawo autorskie osobiste oznacza też, że autor utworu ma prawo do zachowania go w niezmienionej wersji. Oznacza to, że wszelkie przekształcenia utworu lub jego zniekształcenia są naruszeniem autorskiego prawa osobistego.

Prawo osobiste majątkowe oznacza posiadanie praw majątkowych do danego utworu. Osobą, która posiada te prawa, może być autor utworu lub też osoba, która uzyskała je na podstawie umowy z autorem. Prawo autorskie majątkowo pozwala na decydowanie o sposobie rozpowszechniania utworu na podstawie umowy licencyjnej. Takie licencje są najczęściej zawierane z rozgłośniami radiowymi oraz stacjami telewizyjnymi. Prawa majątkowe są ograniczone w czasie. Trwają przez całe życie jego twórcy oraz przez 70 lat po jego śmierci lub, jeśli twórca nie jest znany, przez 70 lat od momentu rozpowszechnienia utworu.

Co nam wolno, a czego nie?

Przyjrzymy się teraz, co z tych praw wynika. Czy oglądanie zdjęć na ekranie naszego komputera lub słuchanie utworu muzycznego na Youtube stanowi naruszenie praw autorskich? Nie. Wedle prawa mamy prawo do tego, aby w domowym zakątku odsłuchiwać utworów. Dopiero ich udostępnianie stanowi naruszenie prawa. Jeśli korzystacie z Torrenta wiecie, że wraz z pobieraniem pliku, następuje jego automatyczne udostępnianie. Oznacza to, że korzystając z tego programu narażamy się na konflikt z prawem. Grozi nam za to grzywna pieniężna, a także pozbawienie wolności.

Wielu youtuberów wykorzystuje do swoich filmików utwory muzyczne. Stanowią one atrakcyjne tło i przyciągają widzów. Często spotykamy się z tym, że niektóre filmiki po pewnym czasie znikają. Przyczyną może być zgłoszenie naruszenia praw autorskich. Jeśli nie wykupiliśmy licencji, a w filmiku puszczamy cały utwór, jego autor (lub właściciel praw majątkowych) może zażądać usunięcia filmiku. Jeśli natomiast wykorzystalibyśmy tylko jego fragment i podalibyśmy źródło oraz autora utworu, to jest to możliwe. Jest to “prawo cytatu”. Podobnie jest z fotografiką, którą zamieszczamy na naszych blogach. Jeśli podoba nam się jakieś zdjęcie i wykorzystamy je jako szablon, to naruszamy prawo i łamiemy je, bo przywłaszczamy sobie coś, co nie należy do nas. Takie zdjęcie możemy opublikować na blogu, ale koniecznie musimy podać, kto jest jego autorem. W żadnym przypadku nie mamy prawa do tego, aby umieszczać na nim znak wodny naszej strony.

Inne prawa do wykorzystywania fotografii jest wtedy, gdy zlecamy zawodowcom wykonanie zdjęcia, ale wykupujemy do niego pełne prawa i zaznaczamy, że autor zdjęcia nie może zabronić ich dalszego rozpowszechniania.

Jeśli jesteście twórcami (lub posiadaczami praw majątkowych), możecie w prosty sposób zaznaczyć, że nie życzycie sobie rozpowszechniania swoich dzieł umieszczając obok nich symbol © czyli copywright. W ten sposób osoby, które będą chciały wykorzystać wasze dzieło, będą musiały się do Was zgłosić i poprosić o zgodę na dalsze rozpowszechnianie dzieła.